Według badań przeprowadzonych przez Klub Dyrektorów Finansowych, najważniejszą z ról dyrektora finansowego (CFO) jest „poszukiwanie źródeł i możliwości wzrostu wartości firmy”. Zazwyczaj Zarządy rozumieją pod tym hasłem poszukiwanie możliwości cięcia kosztów i optymalizacji wykorzystania posiadanych zasobów. Jednak z naszego doświadczenia wynika, że równie ważne, jeżeli nawet nie ważniejsze, jest poszukiwanie możliwości ekspansji, a nie tylko ograniczania i redukcji (w tym przypadku kosztów).
Jednym z ciekawszych zagadnień związanych ze strategią wzrostu są fuzje i przejęcia. Istnieją różne przesłanki, które mogą decydować o uzasadnieniu dla tego typu strategii. Może to być potencjalna oszczędność kosztów na skutek efektu skali, zakup marki o silnej pozycji w wybranym segmencie lub zakup ciekawych technologii czy przejęcie interesującego kanału dystrybucji. Duże korporacje do realizacji tego typu transakcji zatrudniają międzynarodowe firmy doradcze. Średniej wielkości firm na ogół nie stać na ich usługi, sięgające niejednokrotnie setek tysięcy złotych. W tym przypadku rozwiązaniem może być albo zlecenie realizacji transakcji zatrudnionemu dyrektorowi finansowemu (CFO), albo jeśli nie posiada on wystarczającego doświadczenia, zleceniu tej roli zewnętrznemu CFO (CFO outsourcing).
Na każdym etapie realizacji transakcji jest wiele zadań, którymi powinien zająć się CFO i jego zespół. Początkowym etapem jest zwykle wybór celów. Rolą CFO i jego zespołu powinno być wstępne oszacowanie atrakcyjności finansowej firmy przejmowanej oraz ocenienie wpływu jej ewentualnego przejęcia na wartość przedsiębiorstwa przejmującego.
Kolejnym etapem po złożeniu wstępnej oferty jest proces badania firmy przejmowanej – tzw. due diligence. Jest to jeden z najistotniejszych etapów, ponieważ w czasie jego trwania dyrektor finansowy (CFO) powinien, po pierwsze, zbadać czy rzeczywiście założenia poczynione na początkowym etapie dotyczące atrakcyjności transakcji są trafne. Następnie – CFO musi znaleźć (we współpracy z zewnętrznymi doradcami takimi jak audytorzy, kancelarie prawne i podatkowe) ryzyka finansowe ukryte w bilansie firmy przejmowanej. Nie sposób w tak krótkim materiale przytoczyć wszelkie możliwe ryzyka, generalnie praca na tym etapie sprowadza się do tego, aby wszelkie możliwe ryzyka wycenić „w pieniądzu” i ta wartość powinna pomniejszyć cenę oferowaną za firmę. Z drugiej strony ocenie zespołu odpowiedzialnego za realizację przejęcia powinno podlegać czy ryzyka nie są za duże i, czy nie należy w ogóle odstąpić od transakcji. Przykładowe ryzyka to np. zawyżenie historycznych wyników finansowych poprzez nieprawidłową politykę odpisów aktualizujących wartość aktywów, innym ryzykiem może być bardzo duża kara umowna w długoterminowej umowie realizowanej przez firmę przejmowaną. Zawsze badanym obszarem powinien być obszar podatkowy. Poprawność rozliczeń z fiskusem jest o tyle ważna, że w przypadku błędów, kilka miesięcy po transakcji możemy zostać zaskoczeniu kontrolą Urzędu Kontroli Skarbowej, który każe zwrócić kilka milionów złotych.
Z naszego doświadczenia wynika, że dyrektor finansowy (CFO) odgrywa szczególną rolę w projektach fuzji i przejęć ponieważ do niego powinno należeć również koordynowanie pracy zewnętrznych doradców, przekazywanie im wytycznych, które obszary powinny szczególnie uważnie zostać zbadane.
Na końcu wreszcie CFO wylicza, jaki może być wpływ transakcji na wzrost wartości naszej firmy, po uwzględnieniu z jednej stromy wszystkich kosztów, a z drugiej wszelkich efektów synergii.
CFO powinien również odgrywać znaczącą rolę przy ocenie innych niż przejęcia projektów rozwojowych. Dla każdego projektu powinien powstać szczegółowy budżet, a na jego podstawie oszacowany wpływ danego projektu na wartość firmy.
Podstawowymi parametrami, jakie CFO będzie brał pod uwagę są: tzw. bieżąca wartość netto projektu (NPV) oraz wewnętrzna stopa zwrotu (IRR). Te dwa parametry są szczególnie istotne w momencie, kiedy firma ma kilka projektów alternatywnych, których nie jest w stanie zrealizować równocześnie (np. z powodu braku wystarczających zasobów ludzkich lub finansowych). Wówczas racjonalnie powinien zostać wybrać projekt, który będzie miał największy wpływ na wartość firmy.
Ponadto rolą CFO jest przygotowanie materiałów i raportów związanych z projektem dla Zarządu i Rady Nadzorczej oraz ewentualnie właścicieli, które prezentują w sposób skondensowany parametry finansowe projektu oraz jego wpływ na wartość firmy. Bo to, o co chodzi w każdym projekcie realizowanym przez przedsiębiorstwo, to wzrost jego wartości dla jego właścicieli.