Co do zasady dowodami księgowymi potwierdzającymi zakup towarów lub usług są faktury. W pewnych ściśle określonych wypadkach fakturą uproszczoną może być również paragon fiskalny.
Analiza przepisów
Zasady te określa art. 106e ust. 5 pkt 3 Ustawy VAT. Zgodnie z tym przepisem w przypadku, gdy kwota należności ogółem nie przekracza kwoty 450 PLN albo kwoty 100 EUR, jeżeli kwota ta określona jest w EUR faktura może nie zawierać danych określonych w ust. 1 pkt 3 dotyczących nabywcy i danych określonych w ust. 1 pkt 8, 9 i 11-14, pod warunkiem, że zawiera dane pozwalające określić dla poszczególnych stawek podatku kwotę podatku. W takim wypadku paragon może zatem nie zawierać danych nabywcy takich jak jego nazwa i adres a jedynie jego NIP.
Ponadto zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 3 grudnia 2013 r. w sprawie wystawiania faktur za równoznaczne z fakturą uważa się bilety jednorazowe za przejazd autostradą płatną lub przejazd na odległość nie mniejszą niż 50 km, wystawiane przez podatników uprawnionych do świadczenia usług polegających na przewozie osób: kolejami normalnotorowymi, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami. Dokument taki powinien zawierać:
- numer i datę wystawienia,
- imię i nazwisko lub nazwę podatnika,
- numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku,
- informacje pozwalające na identyfikację rodzaju usługi,
- kwotę podatku,
- kwotę należności ogółem;
W przypadku tego typu dokumentów jak wymienione wyżej, a więc:
- Faktur VAT;
- Faktur uproszczonych tj. paragonów fiskalnych dokumentujących zakupy o wartości do 450 PLN brutto zawierających również NIP nabywcy;
- Kwitów autostradowych;
- Biletów za przejazdy wystawianych przez przewoźników w związku z przejazdem na odległość min. 50 km,
można argumentować, że stanowią one samodzielne dowody księgowe w rozumieniu przepisów o rachunkowości i tym samym dają one podstawę do ich zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu. Nie zwalnia to jednak podatnika z obowiązku wykazania związku poniesionych wydatków z uzyskaniem przychodu.
Praktyka działania organów podatkowych
Co do zasady organy akceptują również uwzględnianie paragonów w kosztach, jeśli stanowią one podstawę do rozliczenia wyjazdu służbowego (tak np. Dyrektor IS w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 4 kwietnia 2011 r., znak ITPB3/423-438/10/AW). W takim wypadku dowodem księgowym jest bowiem nie tyle sam paragon, co rozliczenie wyjazdu służbowego.
Problematyczne jest natomiast zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów wydatków udokumentowanych samodzielnymi paragonami nie zawierającymi NIP-u nabywcy. Jeśli nie zawierają one opisu pozwalającego na jednoznaczne powiązanie ich z przychodami oraz nie pozwalają na ustalenie kto rzeczywiście poniósł wydatek nie stanowią podstaw do zaliczenia w koszty uzyskania przychodu.
W wyroku z dnia 16 grudnia 2009 r. sygn. akt II FSK 1132/08 NSA orzekł:
„Skutki materialnoprawne w postaci potrącenia z przychodu wydatków poniesionych w celu ich osiągnięcia – stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – mogą zatem nastąpić jedynie wtedy, gdy podatnik przedstawi lub wskaże środki dowodowe uzasadniające poniesienie wydatku, a które umożliwią organowi podatkowemu przeprowadzenie dowodu w postępowaniu podatkowym (por. wyrok NSA z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt II FSK 100/05). Na ten aspekt rozpoznawanej sprawy Sąd pierwszej instancji zwrócił stronie uwagę w zaskarżonym orzeczeniu. Z akt sprawy wynikało bowiem, że w prowadzonym postępowaniu podatkowym spółka żadnym innym dowodem, niż przedstawione paragony i oświadczenia zarządu, nie wykazała, że rzeczywiście to ona właśnie poniosła przedmiotowe wydatki (przedstawione przez spółkę dowody nie identyfikowały jej jako nabywcy wskazanych usług i towarów), ani czego konkretnie dotyczyły kwestionowane wydatki (niejednokrotnie przedstawione paragony niedostatecznie wskazywały przedmiot transakcji). Wbrew twierdzeniom autora skargi kasacyjnej, nie można uznać, że paragon fiskalny, czy oświadczenie zarządu spółki o związku danego wydatku z uzyskanym przychodem faktycznie dowodzi poniesienia przez dany podmiot określonego wydatku oraz związku przyczynowego, o którym mowa w art. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Podkreślić przy tym należy, że “oznaczenia stron transakcji”, o którym mowa w powołanym w skardze kasacyjnej art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o rachunkowości nie można zastąpić oświadczeniami zarządu spółki składanymi w niniejszej sprawie.
Wobec powyższych nieprawidłowości, nie można również uznać, że zakwestionowane wydatki stanowiły koszty uzyskania przychodu wskazane w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a zatem zarzuty skargi kasacyjnej w tym zakresie również należy uznać za bezzasadne”.
Z drugiej strony zgodnie z art. 180 §1 Ordynacji podatkowej, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodami takimi mogą być księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone wtoku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe (art. 181 Ordynacji podatkowej).
Szczególną moc dowodową, omawiana ustawa nadaje:
- księgom podatkowym, które stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów, pod warunkiem, że są prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy (art. 193 § 1),
- dokumentom urzędowym sporządzonym w formie określonej przepisami prawa przez powołane do tego organy władzy publicznej, które stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone (art. 194 § 1).
Jednocześnie podkreślić należy, iż użyte przez ustawodawcę sformułowanie „w szczególności” wskazuje, iż katalog dowodów jest otwarty. Wskazane jest zatem posiadanie (pod kątem ewentualnego postępowania kontrolnego lub podatkowego) wszelkich dowodów, potwierdzających zaistnienie danego zdarzenia gospodarczego.
Wnioski dla przedsiębiorców i działów księgowych, księgowość w outsourcingu
Jeżeli na gruncie przepisów o rachunkowości, paragony fiskalne potwierdzające wydatki, stanowią dowody księgowe, będące podstawą wprowadzenia tych wydatków do ksiąg rachunkowych, taki sposób udokumentowania faktu ich poniesienia jest wystarczający również dla celów podatku dochodowego od osób prawnych. Dowód księgowy, który będzie właściwy do wprowadzenia kosztu do ksiąg rachunkowych, będzie również stosownym dokumentem do celów podatkowych.
Aby uznać wydatki udokumentowane paragonami za koszty uzyskania przychodów powinno być możliwe:
- Wykazanie, że poniesione koszty usług udokumentowanych paragonami uwzględnione są w kalkulacji wynagrodzenia za świadczone usługi. Taka możliwość powinna istnieć w odniesieniu do każdego dokumentu z osobna;
- Wykazanie, że wydatki zostały faktycznie poniesione – tutaj służyć temu może rozliczenie z pracownikiem/zleceniodawcą i dowód przekazania kwot na jego konto lub dowód wypłaty z kasy bądź rozliczenie zaliczki (jeśli została ona wcześniej pobrana na sfinansowanie wydatków), ewentualnie zestawienie transakcji kartą płatniczą itp.
Z pewnością bezpieczniejszym rozwiązaniem jest dokumentowanie wszelkich wydatków fakturami lub fakturami uproszczonymi (za wyjątkiem biletów na przejazdy powyżej 50 km oraz kwitów autostradowych), również w odniesieniu do niskich kwot. Z praktycznych względów często może to jednak okazać się niemożliwe.
Materiał opracowany prze doradcę podatkowego
Zespół CDB Księgowość Outsourcing